Η Ολυμπία, υπήρξε το πιο δοξασμένο ιερό της αρχαίας Ελλάδας αφιερωμένο στον Δία, πατέρα των θεών και των ανθρώπων. Ήταν ο τόπος διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων οι οποίοι τελούνταν στο πλαίσιο των Ολυμπίων, της πιο σημαντικής εορτής των Ελλήνων κατά το μεγαλύτερο διάστημα της αρχαιότητας. Αντίστοιχες γιορτές ήταν τα Πύθια που διοργανώνονταν προς τιμήν του Απόλλωνος στους Δελφούς, τα Ίσθμια προς τιμήν του Ποσειδώνος στον Ισθμό της Κορίνθου και τα Νέμεα, επίσης προς τιμήν του Διός στο ιερό του στη Νεμέα.

Στην Ολυμπία, εντός του μεγαλοπρεπούς ναού του θεού, βρισκόταν το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός, έργο του Φειδία, το οποίο ήταν γνωστό στην αρχαιότητα ως ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Η αφετηρία των Ολυμπιακών Αγώνων τοποθετείται στο 776 π.Χ. και τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια. Την Ελληνιστική περίοδο ανεγέρθηκαν αρκετά οικοδομήματα, κυρίως κοσμικού χαρακτήρα, όπως το Γυμνάσιο και η Παλαίστρα, και στα ρωμαϊκά χρόνια έγιναν μετασκευές στα ήδη υπάρχοντα. Οικοδομήθηκαν επίσης θέρμες, πολυτελείς κατοικίες και το υδραγωγείο.

Η λειτουργία του ιερού χώρου συνεχίσθηκε κανονικά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια επί Μεγάλου Κωνσταντίνου. Το 393 μ.Χ. έγιναν οι τελευταίοι Ολυμπιακοί Αγώνες και λίγο αργότερα ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Θεοδόσιος Α΄, με διάταγμά του απαγόρευσε οριστικά την τέλεσή τους γιατί θεωρούνταν παγανιστικοί, ενώ επί Θεοδοσίου Β΄, επήλθε η οριστική καταστροφή του ιερού (426 μ.Χ.).[1]

Αναπαράσταση της Ολυμπίας όπως ήταν στην αρχαιότητα, 19ος αιώνας

Οι απαρχές της Ολυμπίας είναι ελάχιστα γνωστές. Οι παλαιότερες ενδείξεις ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή, ανάγονται στην 4η χιλιετία π.Χ. εξ' αιτίας μεγάλου αριθμού οστράκων που βρέθηκαν στο βόρειο πρανές του Σταδίου. Επιπλέον, στους νότιους πρόποδες του Κρονίου λόφου, έχουν εντοπιστεί ευρήματα που δείχνουν ότι εκεί αναπτύχθηκαν τα πρώτα ιερά και οι προϊστορικές λατρείες. Για την περίοδο της 3η χιλιετία π.Χ., τα ευρήματα εκείνης της περιόδου, που βρέθηκαν είναι ένας μεγάλος τύμβος στα κατώτερα στρώματα του Πελοπίου (2150-2000 π.Χ.) και αψιδωτά κτήρια του οικισμού (2150-2000 π.Χ.).[1]

Τον 10ο αιώνα π.Χ. με 9ο αιώνα π.Χ. διαμορφώνεται ο ιερός χώρος της Άλτεως με την καθιέρωση της λατρείας του Δία. Την περίοδο αυτή, η Ολυμπία γίνεται ένας ιερός τόπος που προσείλκυε πολλούς προσκυνητές. Αυτό το πυκνό ρεύμα των επισκεπτών μαρτυρείται από το μεγάλο πλήθος αναθημάτων που έφταναν στη Ολυμπία όχι μόνο από την γύρω περιοχή αλλά και από τόπους της Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας.[1]

Τον 8ο αιώνα η φήμη της Ολυμπίας μεγάλωσε τόσο ώσπου έφτασε μέχρι την Ανατολή και Μεσοποταμία και μέχρι την Δύση και κάτω Ιταλία. Σημαντικότατη τομή στην ιστορία της Ολυμπίας αποτέλεσε το έτος 776 π.Χ. όπου τότε κατά την παράδοση, ο Σπαρτιάτης Λυκούργος, πρέπει να πραγματοποίησε συμφωνία με τον βασιλιά της Ήλιδος, Ίφιτο, για την τέλεση λατρευτικών εορτών στην Ολυμπία. Μέρος της συμφωνίας ήταν ότι κατά τις εορτές θα επικρατούσε εκεχειρία σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Κατά τον 5ο αιώνα, η αίγλη της Ολυμπίας έφτασε σε τέτοιο σημείο, ώστε εκεί να συγκεντρώνονται πολιτικοί, φιλόσοφοι και καλλιτέχνες διότι εκεί έβρισκαν μεγάλο κοινό για την διάδοση των ιδεών τους. Κατά τον 4ο αιώνα, δόθηκε σημασία στην οικοδομική δραστηριότητα για την βελτίωση των εγκαταστάσεων και δημιουργίας χώρων στέγασης των επισκεπτών.

Το 393 μ.Χ. ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α' διέταξε το κλείσιμο όλων των ελληνικών ιερών χωρίς να υπάρχουν πληροφορίες ποιους συγκεκριμένους χώρους εννοούσε. Παρ' όλα αυτά, και τα επόμενα χρόνια ο χώρος παρέμεινε ιδιαίτερα δημοφιλής. Ο χώρος υπέστη αργότερα πολλές καταστροφές από φυσικά αίτια και κατά τον 9ο αιώνα ο χώρος εγκαταλείφθηκε και ερημώθηκε. Με την πάροδο του χρόνου καλύφθηκε πολλά μέτρα κάτω από την γη με την βοήθεια του χειμάρρου Κλαδέου και την διάβρωση του εδάφους του Κρόνιου λόφου.

Αρχαιολογικές ανασκαφές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ανακάλυψη του ιερού οφείλεται στον Άγγλο Ρίτσαρντ Τσάντλερ το 1766 αλλά δεν υπήρξαν ανασκαφές, ενώ την περιοχή επισκέφθησαν, με αρχαιολογικό ενδιαφέρον, ο Louis F.S. Fauvel το 1780 απεσταλμένος του Choiseul-Gouffier.[2] Τον Μάιο του 1829, δύο χρόνια μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, Γάλλοι αρχαιολόγοι, η ονομαζόμενη «επιστημονική αποστολή του Μωριά», με επικεφαλή το στρατηγό N. J. Maisonαν έσκαψαν το χώρο και βρήκαν τμήματα από τις μετόπες του πρόναου και του οπισθόδομου του ναού του Διός, τα οποία έκλεψαν και μετέφεραν στη Γαλλία.[1] Τα ευρήματα αυτά εκτίθενται μέχρι σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.

Φωτογραφία από την περίοδο των γερμανικών ανασκαφών 1875 - 1881

Η πρώτη μεγάλη ανασκαφή στην Ολυμπία ξεκίνησε το 1875 χρηματοδοτούμενη από το Γερμανικό Κράτος. Επικεφαλής της αρχαιολογικής αποστολής ήταν ο γερμανός αρχαιολόγος Ερνστ Κούρτιους. Υπεύθυνοι για τη ανασκαφή ήταν επίσης οι Γκούσταβ Χίρσφελντ, Γκεόργκε Τρόι και Άντολφ Φουρτβένγκλερ οι οποίοι εργάστηκαν μαζί με τους αρχιτέκτονες Άντολφ Μπέττιχερ, Βίλελμ Ντέρπφελντ και Ρίχαρντ Μπόρμαν.

Ανέσκαψαν το κεντρικό μέρος του ιερού της Άλτεως, συμπεριλαμβανομένου του Ναού του Δία, του Ναού της Ήρας, του Μητρώου, του Βουλευτηρίου, της Στοάς της Ηχούς, των Θησαυρών, του Πρυτανείου και της Παλαίστρας. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών αυτών βρέθηκαν σημαντικά ευρήματα μεταξύ αυτών η Νίκη του Παιωνίου και ο Ερμής του Πραξιτέλους. Συνολικά 14.000 αντικείμενα καταγράφηκαν τα οποία στεγάστηκαν στο Αρχαιολογικό μουσείο.

1900 - 1950 
Πιο περιορισμένες ανασκαφές συνεχίστηκαν από τον Ντέρπφελντ κατά τα έτη 1908 με 1929, αλλά οι εργασίες επισπεύθηκαν το 1936 με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου.

1950 έως σήμερα 
Κατά τα έτη 1952 με 1966 οι Έμιλ Κούντσε και Χανς Σλάιφ συνέχισαν τις ανασκαφές του 1936, μαζί με τον αρχιτέκτονα Άλφρεντ Μάλβιτς. Ανέσκαψαν το εργαστήριο του Φειδία, το Λεωνιδαίο και το βόρειο τείχος του σταδίου όπως επίσης και την νοτιοανατολική περιοχή του ιερού. Επίσης τα έτη 1972 με 1984 ο Άλφρεντ Μάλβιτς βρήκε στοιχεία και ημερομηνίες από το στάδιο, τάφους και από το Πρυτανείο. Από το 1984 μέχρι το 1996, ο Χέλμουτ Κιριελάϊς συνέχισε τις ανασκαφές στο Πρυτανείο και Πελόπιον, βρίσκοντας πληροφορίες για την ιστορία του ιερού. Παράλληλα, έγιναν έρευνες για την ιστορία του ιερού στην εποχή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, με διεύθυνση του Ulrich Si.

Αξιοσημείωτα κτήρια 

Αναπαράσταση του ναού του Δία

 
Τα πιο σημαντικά μνημεία και κτήρια του χώρου της αρχαίας Ολυμπίας είναι:[3]

ο Ναός του Δία ο οποίος χτίστηκε το 456 π.Χ., αποτελεί πρότυπο δείγμα δωρικού ρυθμού και στο εσωτερικό του φυλασσόταν το σημαντικότερο ανάθημα της Ολυμπίας, το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία.
ο Ναός της Ήρας ή αλλιώς Ηραίον, όπου φυλάσσονταν πολλά αναθήματα, ανάμεσα στα οποία ήταν ο περίφημος Ερμής του Πραξιτέλη και ο δίσκος της ιερής εκεχειρίας
το Βουλευτήριο, το οποίο βρίσκεται νότια του ναού του Διός, έξω από τον ιερό περίβολο της Άλτεως και ήταν η έδρα της βουλής των Ηλείων.
το Πρυτανείο, από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα κτίσματα της Ολυμπίας, αφού αποτελούσε το κέντρο της διοικητικής και πολιτικής ζωής του ιερού και το κέντρο διοίκησης των Ολυμπιακών Αγώνων.

Η είσοδος στο αρχαίο Στάδιο

 
το αρχαίο Στάδιο και η είσοδός του, η οποία ήταν μόνο για τους επίτροπους, τους αθλητές και τους ήρωες. Το στάδιο της Ολυμπίας είχε χωρητικότητα 45.000 θεατών. Στην μια πλευρά ήταν κτισμένο επάνω στην φυσική πλαγιά του λόφου ενώ στην άλλη πλευρά είχε χτιστεί ύψωμα για να εξυπηρετήσει την απαραίτητη κλίση.[4] Ο χώρος όπου τελούνταν οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες και τα Ηραία.
το Γυμνάσιο, όπου ήταν ο τόπος προπόνησης των αθλητών. Το γυμνάσιο ήταν επιστεγασμένο σε όλο του το μήκος, έτσι ώστε οι αθλητές να μπορούν να προπονούνται στον αγώνα δρόμου άσχετα από τις καιρικές συνθήκες.[4]

Το Γυμνάσιο

 
H Παλαίστρα, που αποτελούσε μέρος του Γυμνασίου, επομένως βρισκόταν και αυτό έξω από τον ιερό περίβολο της Άλτεως στη νότια πλευρά του.
το Λεωνιδαίο, το οποίο βρισκόταν εκτός του ιερού χώρου της Άλτεως δίπλα στο εργαστήριο του Φειδία. Ήταν ο χώρος όπου φιλοξενούντο οι επίσημοι των Ολυμπιακών Αγώνων και ένα από τα μεγαλύτερα κτίσματα του ιερού.
το Εργαστήριο του Φειδία, έξω από τον ιερό χώρο της Άλτεως. Εκεί ο Φειδίας προετοιμαζόταν για την κατασκευή του χρυσελεφάντινου αγάλματος στον Ναό του Δία.
οι Ζάνες, τα χάλκινα αγάλματα που ήταν αφιερωμένα στο θεό Δία και βρίσκονταν λίγο πριν την είσοδο του Σταδίου.
το Φιλιππείο, το μοναδικό κυκλικό οικοδόμημα της περιοχής της Άλτεως, αφιερωμένο στον Δία από τον Φίλιππο Β' και ολοκληρωμένο από τον γιο του, Μέγα Αλέξανδρο.
η Στοά της Ηχούς, η οποία βρισκόταν μέσα στο ιερό χώρο της Άλτεως, αποτελούσε το ανατολικό όριό της και την απομόνωνε το Στάδιο. Είναι γνωστή και ως η Ποικίλη Στοά λόγω των έργων ζωγραφικής που την κοσμούσαν.
το Μητρώον, ναός αφιερωμένος στη μητέρα των θεών, Ρέα ή Κυβέλη, ο οποίος βρισκόταν στα ανατολικά του Ηραίου.
το Νοτιοανατολικό κτήριο, ιερό αφιερωμένο μάλλον στη θεά Εστία, που βρισκόταν στη νοτιοανατολική γωνία της Άλτεως και αποτελούσε μαζί με τη στοά της Ηχούς το ανατολικό όριο του ιερού.
ο Βωμός του Δία, ανατολικά του Ναού της Ήρας και του Πελοπίου, από τον οποίο δεν διατηρείται κανένα ίχνος αλλά εκεί βρέθηκαν πολυάριθμα χάλκινα ειδώλια μέσα σε παχύ στρώμα στάχτης.
ο Βωμός της Ήρας, του οποίου σώζονται τα θεμέλια ανατολικά του Ναού της Ήρας.
Προϊστορικό κτήριο, ιερό που βρέθηκε στους νότιους πρόποδες του Κρονίου λόφου και χρονολογείται την Πρωτοελλαδική ΙΙΙ περίοδο (2300-2000 π.Χ.).
το Πελόπιο, κενοτάφιο εντός του χώρου της Άλτεως το οποίο ήταν αφιερωμένο στον Πέλοπα, τοπικό ήρωα των Ηλείων.
το Νυμφαίο ή αλλιώς το υδραγωγείο του Ηρώδη του Αττικού που ήταν από τις πιο πλούσιες και εντυπωσιακές κατασκευές του ιερού χώρου της Άλτεως.
η Νότια Στοά, η οποία κατασκευάσθηκε την ίδια περίπου εποχή με τη Στοά της Ηχούς. Αποτελούσε το νότιο όριο του ιερού και την κύρια είσοδό του από την πλευρά αυτή.

Σχέδιο της Αρχαίας Ολυμπίας με τα κυριώτερα μνημεία της

η Οικία του Νέρωνα - Ανατολικές Θέρμες. Ένα μεγάλο κτηριακό συγκρότημα της κλασσικής εποχής, στα νοτιοανατολικά της Άλτεως και το οποίο αποδίδεται στο Ρωμαίο αυτοκράτορα Νέρωνα.
τα Ελληνικά λουτρά έξω από τον ιερό περίβολο της Άλτεως, κοντά στον ποταμό Κλαδέο.
το Ηρώο ανάμεσα στο Θεηκολεώνα και στα Ελληνικά λουτρά, το οποίο αρχικά συνδεόταν με τη λειτουργία των λουτρών και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε ως ηρώο.
οι Ξενώνες της ρωμαϊκής περιόδου. Βρίσκονταν έξω από την ιερά Άλτι και δυτικά του Εργαστηρίου του Φειδία.
οι Θέρμες Λεωνιδαίου
οι Θέρμες Κλαδέου
οι Θέρμες Κρονίου
οι Θησαυροί βρίσκονταν στους νότιους πρόποδες του Κρονίου λόφου, ανάμεσα στο Νυμφαίο και το Στάδιο.
ο Ιππόδρομος, νότια του Σταδίου, εκεί όπου διεξάγοντο οι αρματοδρομίες και οι ιππικοί αγώνες των Ολυμπιακών Αγώνων.
το Παλαιό Μουσείο χαρακτηριστικό δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής με ιδιαίτερα στοιχεία από αρχαία κτίρια της Ολυμπίας, κατασκευασμένο το 1885 από σχέδια του αρχιτέκτονα Adler.

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 37°38′18″N 21°37′51″E